Cuộc khủng hoảng ở Ukraine và việc Crimea sáp nhập LB Nga mang đến thời gian đầy lo lắng cho châu Âu hầu như suốt năm 2014. Trong khi giới lãnh đạo “cựu lục địa” lúng túng, nữ Thủ tướng Đức Angela Merkel vẫn điềm tĩnh đối mặt căng thẳng và thận trọng từng bước hóa giải các mối bất hòa, nhất là giữa giới lãnh đạo EU với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Nhiều người nói, Merkel và Putin là những người bạn. Hai nhà lãnh đạo hiểu được ngôn ngữ của nhau, cả nghĩa đen và nghĩa bóng. Họ tin tưởng, lắng nghe lẫn nhau. Nhưng, tạo ảnh hưởng hay gây sức ép lên nhau là không thể. Ngay thời điểm Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovych bị lật đổ hồi tháng 2-2014 và Nga đáp trả khi thu nạp Crimea, Merkel và Putin đã điện đàm trực tiếp khoảng năm sáu lần, sau đó mặt đối mặt tại các cuộc gặp ba bên, bốn bên về cuộc khủng hoảng Ukraine. Các cuộc nói chuyện giữa họ không hề dễ thở, luôn mệt mỏi, dữ dội và căng thẳng. Merkel từng thừa nhận, đối thoại với Putin chẳng khác nào bài kiểm tra khả năng lập luận cá nhân đầy thử thách, không cho phép bà để lộ bất kỳ điểm yếu nào.

Những ngày đầu khủng hoảng ở Ukraine, Merkel không chỉ trích Putin quá mạnh mẽ. Nhưng khi xảy ra câu chuyện Crimea, Merkel phát đi thông điệp cứng rắn, thậm chí thẳng thừng công kích hành động của đồng nghiệp. Tất nhiên, vì các mối ràng buộc, Merkel không thể đứng ngoài “bản hòa tấu” của EU và Mỹ về trừng phạt Nga. Có điều, trong những quyết định của EU, Đức không đi đầu ủng hộ các giải pháp đối đầu Nga. Quan điểm mềm dẻo và hành động linh hoạt của “bà đầm thép” người Đức đã phát huy tác dụng đúng thời điểm cao trào căng thẳng, mở lối cho đối thoại với Nga.

Không phải chỉ khi khủng hoảng Ukraine nổ ra, vai trò trung gian của Merkel mới được bộc lộ. Khả năng kết nối của Merkel còn thể hiện rõ trong nỗ lực hóa giải mâu thuẫn trong 28 thành viên - EU28, nhất là trong “EU thu nhỏ” là Khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) 18 thành viên, còn gọi là EU18.

Châu Âu bước sang năm 2015 với những dự báo không còn quá bi quan về tình hình kinh tế. Nhưng, cùng các mối đe dọa an ninh, nguy cơ tan vỡ các tổ chức khu vực là niềm tự hào của “cựu lục địa” cũng cận kề. Đó là cuộc tổng tuyển cử sớm ở Hy Lạp tổ chức trong tháng 1 trong bối cảnh sự thắng thế của phe chống “thắt lưng buộc bụng” đe dọa kéo Athens khỏi Eurozone. Và cả cuộc bầu cử QH Anh vào tháng 5 sẽ dẫn tới cuộc trưng cầu ý dân về chuyện “đi hay ở” của Anh trong EU.

Đối mặt kịch bản Grexit (Hy Lạp rời khỏi Eurozone), Merkel từ chối các lời kêu gọi, từ việc đòi hỏi khai trừ Hy Lạp khỏi EU18 tránh để ảnh hưởng các thành viên khác, lẫn đề nghị của Athens giảm nhẹ điều kiện hỗ trợ. Sự cứng rắn của “người đàn bà thép” tạm giúp dẹp yên cơn sóng ngầm đe dọa phá vỡ liên minh tiền tệ duy nhất ở châu lục. Merkel luôn kiên định: Giải pháp là thêm cho châu Âu, chứ không bớt!

Trước tiếng nói từ Anh dọa rời bỏ mái nhà EU, Merkel kiên quyết phản đối ý tưởng của London đi ngược giá trị chung, như xem xét lại chính sách nhập cư vào Anh, hay từ chối đóng góp nhiều hơn cho ngân sách EU… Để khích lệ đồng nghiệp Anh David Cameron giữ London ở lại EU28, Merkel nói: “Ở đâu có ý chí, ở đó có con đường”. Với “người đàn bà thép” của châu Âu đương đại, lối đi luôn hé mở, cả những vấn đề khó khăn nhất, nếu có ý chí, có quyết tâm tìm đường.

Ở Merkel, hội tụ hai yếu tố nổi bật: Đứng đầu nền kinh tế có sức mạnh vượt trội ở châu Âu và lớn thứ tư thế giới; Hiện diện trên tuyến đầu chống khủng hoảng và gắn kết các thành viên. Với chính sách của Merkel, giữa cơn khủng hoảng tài chính, kinh tế Đức đứng vững và tăng trưởng ổn định. Merkel giành quyền cầm lái kế hoạch của châu Âu ứng phó khủng hoảng, kiên định đòi hỏi giảm nợ và kiểm soát chi tiêu ngân sách.

Nhiều người Đức coi Merkel là thần tượng. Không chỉ bởi, Merkel là nữ Thủ tướng đầu tiên, người phụ nữ chấm dứt suốt nửa thế kỷ các chính khách nam thay nhau lãnh đạo đảng Liên minh Dân chủ Cơ đốc giáo (CDU), rồi dẫn dắt CDU tám nhiệm kỳ liên tiếp. Mà còn bởi điểm khác biệt: sự giản dị, khiêm nhường. Như bao bà nội trợ, Merkel cũng xếp hàng ở siêu thị, tự tay nấu bữa tối cho gia đình. Truyền thông Đức dành cho Merkel cái tên trìu mến là “Mutti” - người mẹ!