Nỗ lực đứng dậy
Bản Ngược, nơi Hồ Văn Đao và gia đình sống được kết nối với bên ngoài trung tâm xã bằng một con đường đất dài khoảng 7 km nhưng đi đến hơn cả giờ đồng hồ khi bước vào mùa mưa. Đi bằng xe gắn máy nhọc nhằn hơn đi bộ rất nhiều. Bởi chỉ động cơ xe gắn máy không thể đẩy cả xe và người về phía trước. Có nhiều đoạn đường chúng tôi dắt bộ, cài số nhỏ để xe tiện bề di chuyển. Vậy mà Đao từng đi trên con đường này, không phải bằng xe gắn máy, không phải bằng đôi chân. Đao đi bằng chính đôi tay của mình. Đó là sự nỗ lực của một cơ thể sống cả về sinh học và tâm thần học. Rất nhiều lần, hình ảnh của Đao xáo trộn bùn đất, nắng mưa, khiến nhiều người nhìn để sống và vươn lên, như cây non cằn cỗi giữa rừng già.
Nhắc đến Đao cả mấy làng biết, cả xã Ba Nang biết, thậm chí cả đất nước này khi xem truyền thông, khi đọc báo đều biết. Câu chuyện của Đao được viết bằng nước mắt, mà trước tiên đó là của mẹ Đao, bà Hồ Thị Mó, khi người mẹ dân tộc Vân Kiều rớt nước mắt khi sinh con với đôi chân không lành lặn. Bà Mó nhớ lại câu chuyện cách đây 17 năm: “Khi sinh con thấy đôi chân con mình không lành lặn, mẹ đã khóc, bố cũng khóc, thương con, thương mình. Người ta xì xào rằng, Giàng không muốn Đao được tung tăng trên cõi đời nên đã cướp đi đôi chân của Đao. Đao là con thứ ba của mẹ. Đao ngoan từ lúc còn trong bụng, nhưng khi con mẹ vừa lọt lòng, chưa kịp vui mừng, thì mẹ thấy chân con mẹ không bình thường, nó nhỏ, quặp lại, teo tóp”.
Bản Ngược 17 năm về trước người ta nghĩ rằng, vợ chồng bà Mó đắc tội với Giàng nên bị phạt, phải đặt lễ cúng này nọ. Nuốt nước mắt, không nói năng gì, bà Mó ôm con vào lòng, bà nghĩ rất tiêu cực về cuộc sống của Đao sau này. Rồi mọi người đặt tên cho cháu là Đao, kiểu như chấp nhận số phận với bệnh tật. Lầm lũi cả tuần sau khi sinh con, bà Mó bàn với chồng đi tìm thầy mo để chữa bệnh cho con, nhưng không có kết quả. Chấp nhận số phận, bà Mó lại quần quật lên nương kiếm cái ăn cùng chồng, trở về nhà bà nâng niu Đao. Cả gia đình, đến cậu ruột và hàng xóm cũng thương cháu, có gì ngon đều bồi dưỡng cho Đao trước.
Đao lớn lên trên đôi vai của ba, của mẹ. Biết nói rồi, nhưng em chỉ lê lết được quãng ngắn và quanh quẩn trên ngôi nhà sàn ở góc bản. Ngày ngày, khi cả nhà lên nương, Đao nhìn ra cửa, trong đám bạn đến chơi, hoặc nhìn bạn chơi ở đám đất trước nhà. Đến tuổi, bạn xách cặp đi học hết, Đao buồn xo. Đao xin ba mẹ cho đi học, ai cũng buồn xo nhìn đôi chân của em, ngân ngấn nước mắt.
Bà Mó đến trường, ngập ngừng gặp thầy giáo xin cho Đao đi học. Thầy cười, bảo nếu em đến trường, sẽ hỗ trợ cho. Thế rồi, Đao đến trường trên lưng mẹ, lưng bố, lưng anh. Có hôm, tan học mà cả nhà còn trên rẫy, Đao nhờ đám bạn xách cặp, còn em lết về. Trường cách nhà chỉ tầm 200 m, nhưng về đến nhà thì đôi chân tật nguyền bị bào mòn, bê bết máu.
Sau bận lê lết đó, Đao ở nhà nhiều ngày cho đến khi vết thương ở chân lành lặn. Thấy cậu có đôi dép cao-su đứt quai để ở góc nhà, Đao xin về, xỏ vào hai cẳng chân. Khi lết đi trên đường, có đôi dép bảo vệ nên chân không bị chảy máu. Dần dần, đôi tay cứng cáp, đôi chân bị tật chai sạn. Sáng, bạn đến nhà xách cặp, Đao lết theo sau, trưa Đao lại về nhà bằng đường cũ.
Học hết cấp 1, sang cấp 2 trường cách nhà đến 30 cây số. Đao khóc vì không muốn bỏ học, nên bà Mó đi bộ ra trường, gặp thầy Phan Thanh Tùng - Hiệu trưởng Trường PTDT bán trú Ba Nang. Chưa từng gặp trường hợp như thế này, nhưng thầy Tùng tốt tính nhận lời sẽ giúp đỡ Đao. Ngày đầu năm học, Đao được mẹ và cậu thay nhau cõng đến trường. Em ở lại học, ở nhờ phòng công vụ và ăn cơm cùng giáo viên của trường.
Đao lớn lên, chứng kiến những giọt nước mắt và ánh nhìn xót thương của gia đình và bản làng như thế. Đao nghĩ, Giàng “cướp” đi của mình đôi chân, nhưng sức khỏe ở đôi tay lại mạnh mẽ. Đao tập đi bằng... tay.
Đôi chân của lòng nhân ái
Ngôi trường PTDTBT THCS Ba Nang là cái nôi của tình yêu thương. Tháng ngày ở lại bán trú để theo học, Đao may mắn sống trong sự yêu thương của cán bộ, giáo viên. Không chỉ dạy cho Đao chữ, hễ nghe có đoàn từ thiện nào đến, thầy cô giáo ở trường cõng em đến, xin nhờ giúp đỡ. Năm 2009, anh Đặng Quang Toàn – hiện đang phụ trách Chương trình hỗ trợ nạn nhân dự án Renew tổ chức chương trình phục hồi chức năng lưu động tại huyện Đakrông thì gặp Đao. “Đao được thầy giáo ở trường cõng đến, xin đôi chân. Nhưng lúc đó, dự án không đáp ứng được, từ kinh phí đến thể trạng của Đao”, anh Toàn, nhớ lại.
Các thầy giáo ở trường Đao học không hết hy vọng. Khi em học xong cấp 2, giáo viên ở trường liên hệ để Đao được ra thành phố Đồng Hới (Quảng Bình), theo học lớp Sơ cấp Luật ở một trường Trung cấp Luật (vừa đào tạo cấp ba). Xa nhà, xa thầy cô cũ, việc học Đao đáp ứng được, còn sinh hoạt và chi phí thì khó khăn. Đao học được năm rưỡi thì anh Toàn bất ngờ xuất hiện tại trường, đề cập đến việc cho em đôi chân. Đao tạm xin nghỉ học, trở về nhà, chuẩn bị cho một phép mầu mà em ao ước lâu nay.
Từ lần gặp gỡ vào năm 2009, hình ảnh Đao vắt vẻo sau lưng người thầy với ánh mắt hy vọng cứ thôi thúc anh Toàn phải làm điều gì đó. Mãi đến năm 2018, khi dự án Renew có kinh phí để can thiệp vào đôi chân của Đao, anh Toàn lập tức đặt vấn đề với gia đình em. “Đao sẽ phải trải qua phẫu thuật cắt đôi chân bị tật, rồi sẽ được lắp đôi chân giả. Kinh phí phẫu thuật dự án lo, còn ăn uống sinh hoạt dài ngày ở bệnh viện tự túc. Điều quan trọng nữa, việc Đao có đứng được trên đôi chân giả hay không phụ thuộc vào nhiều điều kiện”, anh Toàn, kể.
Ai cũng mong muốn Đao có được đôi chân. Nghe anh Toàn nói, mẹ em trào nước mắt. Năm 2005, ba của Đao thiệt mạng vì trúng phải bom khi cuốc đất trồng cây, từ đó bà Mó một mình nuôi các con. Bà sẵn sàng làm tất cả vì đôi chân của con, nhưng nhìn lại ngôi nhà sàn ọp ẹp bằng tranh tre không có bất kỳ thứ gì bán được. Nhìn cảnh ấy, nhìn đôi mắt sáng lên của bà mẹ Vân Kiều trong chốc lát rồi cụp xuống vì không lo được kinh phí cho con, anh Toàn xốn xang trong lòng.
Trở về thành phố, anh kể về câu chuyện của Đao cho bạn mình. Rồi anh đứng ra vận động, quyên góp được 15 triệu đồng. Giữa tháng 4-2018, thấy chiếc xe ô-tô lấm lem đất dừng trước đường, Đao lết đến. Anh Toàn bế em lên xe, chào gia đình rồi chở em vào Bệnh viện chỉnh hình và phục hồi chức năng Đà Nẵng. Nhập viện, Đao ốm yếu, nên bác sĩ cắt một chân của em, rồi đợi một tháng sau mới cắt đi chân còn lại. Khi hai chân đã lành, sức khỏe ổn, Đao được lắp chân giả đi thử. “Em lắp chân, lúc đó chưa rõ có đi được hay không, nhưng mừng quá”, Đao nói. Ba tháng từ lúc nhập viện với nhiều đau đớn, cuối cùng Đao đứng lên được bằng đôi chân giả, và tập tành bước đi trong niềm vui không chỉ của riêng em. Rồi cuối cùng, em được xuất viện, được anh Toàn dẫn đi mua thêm đôi giày và bộ quần áo.
Người dân bản Ngược nhớ mãi cái ngày Đao bước xuống xe, đứng thẳng người, cao hơn mẹ Mó cả gang tay rồi ôm lấy mẹ. Người già ở bản đến, sờ vào đôi chân giả của Đao, rồi em đi mấy vòng trình diễn trong niềm vui của mọi người. Đao trèo thang lên nhà sàn, ngôi vắt vẻo ở cửa sổ nhìn ra con suối, điều trước đây em chưa bao giờ làm được, vì không thể với tới.
Sự nỗ lực của Đao và lòng nhân ái của mọi người làm nên đôi chân em càng thêm vững bước. Dự định sắp tới của Đao là “em xin đi học tiếp ở Đồng Hới để hoàn thành khóa học”.