Nhiều phát hiện khảo cổ mới

Tương tự như những năm trước, kết quả khai quật khảo cổ học trên diện tích gần 1.000 m2 khu vực phía Bắc di tích Đoan Môn năm 2015 thêm một lần nữa cho thấy khu vực chính điện Kính Thiên có nhiều tầng văn hóa từ thời tiền Thăng Long đến thời Nguyễn chồng xếp lên nhau, đan xen với nhau; đồng thời làm rõ hơn quy mô, cấu trúc của kinh thành Thăng Long.

Ở tầng văn hóa thời Lý, lần đầu tiên các nhà khoa học có đủ cơ sở khẳng định đường nước lớn chạy về phía tường Đoan Môn chứ không hẳn chạy lên phía bắc như phỏng đoán trước đó. Ngoài đường nước, việc phát hiện hai móng cột lớn thời Lý đã làm rõ hơn hình hài khối kiến trúc đồ sộ từng tồn tại bên ngoài đường nước lớn. Từ những hiện vật xuất lộ ở lớp văn hóa thời Trần (tường gạch, dải nền, hoa chanh…), các nhà khoa học đưa ra giả thiết vào thế kỷ XIII, nhà Trần sử dụng cơ bản kiến trúc thời Lý, nhưng từ thế kỷ XIV trở đi, tình hình xây dựng đã thay đổi.

Ở lớp văn hóa thời Lê sơ và Lê Trung Hưng, nhiều móng kiến trúc lớn, gia cố công phu tiếp tục xuất lộ, góp phần làm rõ cấu trúc góc Tây Nam không gian điện Kính Thiên…

PGS.TS Tống Trung Tín- Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam thừa nhận: “Cho dù diện tích khai quật năm 2015 có gần 1.000m2 tại trong khu trung tâm của Hoàng thành Thăng Long, nhưng lại thu hoạch nhiều kết quả khảo cổ học nhất”.

Kết quả ấy chính sự phát hiện các tầng văn hóa dày đặc từ thời Đại La, Lý, Trần, Lê sơ, Lê Trung Hưng… chồng lấn lên nhau, dày đặc hơn khu vực Vườn hồng và 18 Hoàng Diệu. GS Phan Huy Lê đặc biệt quan tâm đến dấu tích của thời Đại La thông qua tàn tích thực vật và gạch ngói. Theo GS Phan Huy Lê: “Kết quả khảo cổ học ngày hôm nay cho chúng ta thêm khẳng định toàn bộ khu di tích có bề dày lịch văn hóa, phức hợp các tầng lớp kiến trúc chồng lấp lên nhau; để thêm nhưng gì chúng ta khẳng định với thế giới về di sản là đúng”.

Căn cứ để phục dựng

Hiện nay, Hà Nội đã phê duyệt đề án nghiên cứu phục dựng không gian điện Kính Thiên. Thế nhưng, phục dựng như thế nào là vấn đề còn nhiều ý kiến trái chiều từ các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa.

Đến nay, vị trí của điện Kính Thiên với tên gọi từ điện Càn Nguyên, điện Thiên An liệu có thay đổi. Thời kỳ được cho là hưng thịnh nhất về kiến trúc mỹ thuật của điện Kính Thiên là thời Lý, Trần, Lê… cũng không còn nhiều dấu tích.

Qua các cuộc khảo cổ này rất nhiều kiến trúc của cung điện được tìm thấy: từ những viên gạch hình rồng cho đến các mảnh gốm khắc ghi dấu tích từng được sử dụng trong cung Thái thượng hoàng và Hoàng thái hậu.

Tuy nhiên, theo các nhà khoa học, các nhà quản lý thì đây cũng mới chỉ là những mảnh ghép ban đầu. Theo PGS.TS Hoàng Văn Khoán – nguyên Giám đốc Sở (Văn hóa, Thể thao) VHTT Hà Nội: “Không còn cách nào khác chúng ta phải khảo cổ khu vực được coi là chính điện, cho dù có phải di dời các di tích thời hiện đại”.

Sốt ruột với cách thức khai quật nhỏ giọt như thời gian vừa qua, một nguyên Giám đốc khác Sở VHTT Hà Nội, ông Nguyễn Viết Chức đề xuất: “Hà Nội cần xây dựng đề án khảo cổ học, chỉ rõ mỗi năm sẽ khai quật như thế nào, diện tích bao nhiêu…; không thể khai quật theo cách thích làm bao nhiêu thì làm như hiện nay. Có như vậy mới thúc đẩy nhanh quá trình nghiên cứu phục dựng không gian điện Kính Thiên”.

PGS.TS Đặng Văn Bài nhìn từ bài học phục dựng cung điện Nara của Nhật Bản lại cho rằng khảo cổ không thể nóng vội. “Ai cũng mong muốn nhanh chóng phục dựng không gian điện Kính Thiên để du khách đến với di sản thế giới không phải chỉ ngắm mấy ngôi nhà Tây. Chúng ta sẽ phải khảo cổ nhiều hơn nữa, khảo cổ hết; nhưng không phải một lúc chọn cách san phẳng. Song song với quá trình khảo cổ, sẽ có nhiều phương pháp khoa học khác hỗ trợ công tác phục dựng” – PGS Đặng Văn Bài chia sẻ.

Phó Chủ tịch UBND TP Lê Hồng Sơn cho biết: “Đề xuất của các nhà khoa học đều nằm trong phần việc UBND TP và Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long- Hà Nội dự kiến thực hiện. Hiện UBND thành phố đang nghiên cứu, xem xét phê duyệt đề án Phục dựng không gian điện Kính Thiên giúp công chúng có cơ hội hiểu rõ hơn về những giá trị có một không hai của Di sản Thế giới Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long. Ngoài ra, TP đã giao cho Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội xây dựng kế hoạch, đề án khảo cổ trong từng giai đoạn dài. Điều này sẽ giúp ích rất lớn cho việc sáng tỏ giá trị lịch sử văn hóa của di sản”.