Dấu ấn Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN 57
Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 57 (AMM-57) với chủ đề của Năm ASEAN 2024 là “Tăng cường kết nối và tự cường” đã diễn ra trong 4 ngày (24-27/7/2024) với hơn 20 hoạt động, tại thủ đô Viêng Chăn, Lào, với sự tham gia của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN và các nước đối tác như Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Nga.... Thừa ủy quyền Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt, Trưởng SOM ASEAN đã dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam dự họp.
Tại Hội nghị AMM-57 và các Hội nghị liên quan, các nước dành nhiều thời gian trao đổi, chia sẻ quan điểm và lập trường về các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm như Biển Đông, Myanmar, Trung Đông, Bán đảo Triều Tiên, xung đột Nga - Ukraine. Các nước chia sẻ quan ngại về diễn biến phức tạp trên thực địa và ảnh hưởng đối với hoà bình, an ninh, ổn định và phát triển, bày tỏ ủng hộ cách tiếp cận cân bằng và khách quan của ASEAN.
Toàn cảnh Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 57
Hội nghị AMM-57 và các hội nghị liên quan đã để lại nhiều dấu ấn về một ASEAN kết nối và tự cường. Các nước đánh giá cao vai trò dẫn dắt của Chủ tịch Lào, ủng hộ các trọng tâm, ưu tiên của ASEAN trong năm 2024.
Tính kết nối được phản ánh rõ nét qua từng hoạt động. Các nước đề cao đoàn kết và tin cậy là điều kiện tiên quyết bảo đảm thành công của ASEAN.
Trong quan hệ giữa ASEAN với các đối tác, gắn kết được thể hiện qua nỗ lực mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực, như kinh tế số, chuyển đổi xanh, tự cường chuỗi cung ứng, cũng như tăng cường kết nối khu vực về hạ tầng, thể chế và con người. Theo hướng đó, nhiều văn kiện, sáng kiến đã được thúc đẩy dịp này, như Tuyên bố Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Anh về tăng cường kết nối, Quỹ Tương lai số ASEAN-Ấn Độ, Sáng kiến xanh và Gói kết nối bền vững ASEAN-EU…
Các hội nghị cũng cho thấy rõ nỗ lực thúc đẩy ASEAN kết nối và vươn tầm rộng lớn hơn. Các nguyên tắc và chuẩn mực ứng xử của ASEAN tiếp tục được đề cao, khẳng định vai trò và đóng góp của ASEAN cả ở khu vực và trên thế giới. Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024 do Việt Nam tổ chức tháng 4/2024 được các nước đánh giá cao, không chỉ đóng góp vào nỗ lực tăng cường liên kết khu vực, mà còn đóng góp cho Thượng đỉnh Tương lai Liên Hợp Quốc vào tháng Chín tới, gắn kết quan tâm chung của khu vực với quan tâm chung của toàn cầu.
Đặc biệt, tính kết nối được thể hiện rõ tại Hội nghị Ủy ban Hiệp ước Khu vực Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân (SEANWFZ) và đối thoại với Ủy ban liên Chính phủ ASEAN về nhân quyền (AICHR) - hoạt động đầu tiên của Hội nghị AMM-57, các nước ASEAN đã dành một phút mặc niệm Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng. Bộ trưởng Ngoại giao các nước ASEAN và Tổng Thư ký ASEAN gửi lời chia buồn sâu sắc tới Chính phủ, nhân dân Việt Nam và gia quyến Tổng Bí thư trước mất mát to lớn này, bày tỏ ngưỡng mộ và trân trọng đối với cuộc đời, sự nghiệp và những cống hiến to lớn của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đối với công cuộc xây dựng và phát triển đất nước Việt Nam, góp phần thúc đẩy hữu nghị, hợp tác ở khu vực và trên thế giới.
Về tự cường, các nước nhấn mạnh ý nghĩa chiến lược của việc nâng cao tự cường trong bối cảnh phức tạp, khó lường hiện nay. Gia tăng cạnh tranh chiến lược nước lớn, diễn biến phức tạp tại nhiều nơi, sự nổi lên của nhiều vấn đề toàn cầu cũng như sự xuất hiện của nhiều công nghệ mới, tác động đa chiều đến khu vực, quốc gia và cuộc sống của người dân.
Tự cường cũng chính là khả năng và năng lực của ASEAN vượt qua mọi biến động của thời cuộc. Tự cường để chủ động ứng phó với các thách thức, tự cường để sẵn sàng đón nhận các cơ hội, và tự cường để luôn bản lĩnh trước mọi khó khăn. Với ý nghĩa quan trọng đó, "tự cường" và "kết nối" sẽ được thể hiện xuyên suốt trong các chiến lược hợp tác triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045.
Khép lại chuỗi Hội nghị, ngày 27/7/2024, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã thông qua Thông cáo chung Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 57, gồm 165 đoạn, phản ánh đầy đủ và toàn diện nội dung thảo luận về tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, hợp tác ASEAN trên từng trụ cột Cộng đồng, quan hệ đối ngoại của ASEAN và các vấn đề quốc tế, khu vực.
Thông cáo chung đã tái khẳng định sự cần thiết phải tăng cường lòng tin và sự tin cậy lẫn nhau, tự kiềm chế tiến hành các hoạt động có thể làm phức tạp hoặc leo thang tranh chấp, ảnh hưởng đến hòa bình, ổn định và tránh những hành động có thể làm phức tạp thêm tình hình. Đồng thời tái khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì và thúc đẩy hòa bình, an ninh, ổn định, an toàn và tự do hàng hải và hàng không trên Biển Đông và công nhận lợi ích của việc coi Biển Đông là một vùng biển hòa bình, ổn định và thịnh vượng.
ASEAN nhấn mạnh sự cần thiết thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông và tạo môi trường thuận lợi cho đàm phán Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông chất lượng, hiệu quả, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982, đề nghị các đối tác ủng hộ lập trường của ASEAN về Biển Đông cũng như nỗ lực của ASEAN xây dựng Biển Đông là vùng biển của hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển bền vững.
Hội nghị AMM-57 và các hội nghị liên quan khép lại, tiếp tục củng cố vững chắc nền tảng hợp tác khu vực. Đây cũng là bước chuẩn bị quan trọng hướng tới Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 44, 45 và các hội nghị liên quan sẽ diễn ra vào tháng 10 năm nay tại Viêng Chăn, Lào.
Việt Nam chủ động, tích cực, trách nhiệm, cùng đóng góp vào công việc chung của ASEAN
Lãnh đạo cấp cao của nước ta đã nhiều lần khẳng định, Việt Nam ủng hộ và hỗ trợ Lào đảm nhiệm trọng trách Chủ tịch ASEAN 2024. Trên tinh thần đó, Đoàn Việt Nam tham gia các hội nghị AMM-57 với tâm thế chủ động, tích cực, trách nhiệm, cùng đóng góp vào công việc chung. Với chủ đề "Tăng cường kết nối và tự cường", Việt Nam đã tham gia, đóng góp những ý tưởng, sáng kiến nổi bật như:
Thứ nhất, củng cố tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, hoàn tất đúng hạn các Kế hoạch Tổng thể 2025 và hướng tới các chiến lược hợp tác đến 2045. Việt Nam đã thông báo sẽ tổ chức Tham vấn khu vực về kiểm điểm các kế hoạch tổng thể 2025 nhằm rút ra bài học kinh nghiệm, nâng cao chất lượng thực thi trong thời gian tới. Kế hoạch của Việt Nam về tiếp tục triển khai sáng kiến Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025 tại Việt Nam được các nước quan tâm, đón nhận.
Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đỗ Hùng Việt phát biểu tại Hội nghị
Thứ hai, Việt Nam cùng các nước ASEAN và đối tác kiểm điểm và định hướng quan hệ. Việt Nam tập trung khai thác các dư địa hợp tác còn rất lớn, chú trọng những lĩnh vực phù hợp quan tâm chung của các nước và các xu thế lớn hiện nay. Trong đó, coi trọng hợp tác kinh tế, tận dụng hiệu quả các FTA, thúc đẩy các động lực tăng trưởng mới, đa dạng hóa các hình thức giao lưu nhân dân. Việt Nam cũng đề nghị các đối tác tích cực tham gia và đóng góp cho hợp tác khu vực, thúc đẩy đối thoại, lòng tin, tôn trọng vai trò trung tâm của ASEAN.
Thứ ba, định hình hướng đi cho ASEAN trong bối cảnh tình hình bất ổn, bất an, bất định và bất trắc hiện nay. Theo đó, Việt Nam đã đề xuất cách tiếp cận cho ASEAN dựa trên 4 yếu tố, gồm: Tầm nhìn chiến lược, đoàn kết vững vàng, vai trò trung tâm và hành động cụ thể. Việt Nam đã cùng các nước khẳng định lập trường nguyên tắc của ASEAN trong các vấn đề quốc tế và khu vực, nhấn mạnh sự cần thiết thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông và tạo môi trường thuận lợi cho đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông chất lượng, hiệu quả, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước LHQ về Luật Biển 1982, đề nghị các đối tác ủng hộ lập trường của ASEAN về Biển Đông cũng như nỗ lực của ASEAN xây dựng Biển Đông là vùng biển của hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển bền vững./.
P.V