Bên cạnh đó, các cơ quan nhà nước luôn đồng hành hỗ trợ xây dựng thương hiệu cho gạo Việt Nam để toàn cầu biết đến nhằm phát triển bền vững.

Tăng chất lư??ng

Gạo Việt Nam đang giữ vững vị thế là 1 trong 3 quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, với sản lư??ng xuất khẩu trung bình hàng năm từ 5 - 7 triệu tấn, kim ngạch đạt 2,5 - 3,5 tỷ USD trong giai đoạn 2011-2017.

Năm qua, dù có chịu nhiều thiệt hại do thiên tai nhưng sản xuất nông nghiệp có sự chuyển dịch mạnh mẽ, rõ nét theo hướng tăng mạnh các dòng gạo chất lư??ng có giá trị cao và giảm mạnh ở phân khúc gạo cấp thấp lấy lại được đà tăng trưởng, với kim ngạch xuất khẩu đạt mức 2,66 tỷ USD, tăng 23,2% so với năm 2016. Tính đến cuối năm 2017, lư??ng gạo cao cấp đã vươn lên chiếm khoảng 24,38% trong tổng lư??ng gạo xuất khẩu, tăng 35,32% so với cùng kỳ năm 2016.

Mấy năm qua, gạo Việt Nam xuất khẩu có th?? trường ổn định, nổi bật ở khu vực châu Á với th?? trường chiếm khoảng 70%. Trong đó, Trung Quốc đứng đầu, chiếm bình quân 35% trong vòng 5 năm qua; kế đến là các nước thuộc khu vực Đông Nam Á (Philippines, Indonesia và Malaysia). Ngoài ra, Hồng Công (Trung Quốc) và Singapore cũng là 2 th?? trường nhập khẩu gạo chất lư??ng cao.

Châu Phi cũng là th?? trường chiếm tỷ trọng cao gạo nhập khẩu từ Việt Nam với trên 28% vào năm 2013, nhưng sau đó giảm mạnh do có sự cạnh tranh gạo trắng thông thường của Ấn Độ và Thái Lan và nay đã bù lại bằng loại gạo thơm do chất lư??ng thích hợp.

Ở th?? trường châu Mỹ, gạo Việt Nam xuất khẩu đứng thứ ba, chiếm tỷ trọng bình quân khoảng 7%. Còn châu Đại Dương là th?? trường mới nổi nhưng rất có tiềm năng và hiện đang đứng thứ 4, chiếm tỷ trọng gần 5% trong năm 2017…

Chủng loại và chất lư??ng gạo xuất khẩu của Việt Nam đã thay đổi đáng kể trong những năm qua. Các loại gạo trắng giảm mạnh từ 83,72% vào năm 2011, xuống còn 40,74% năm 2017, hiện chủ yếu tập trung vào các loại gạo đặc sản, chất lư??ng cao. Gạo thơm cũng có sự đột phá từ 6,63% năm 2011 tăng lên 23,53% vào năm 2017. Ngoài ra, gạo Japonica (dạng hạt tròn) tuy chiếm tỷ trọng thấp nhưng đang có chiều hướng tiêu thụ mạnh tại th?? trường châu Đại Dương, châu Âu và Trung Đông.

Đây là hướng phát triển tích cực để giảm dần các loại gạo cấp thấp và tăng các loại gạo chất lư??ng cao, nâng cao hiệu quả sản xuất và kinh doanh lúa gạo. Sự chuyển đổi cơ cấu chủng loại và chất lư??ng gạo xuất khẩu trong thời gian qua xuất phát từ nhu cầu th?? trường và các chính sách, cơ chế khuyến khích của Nhà nước đã dẫn dắt phát triển sản xuất.

Tương trợ để phát triển

Ông Phạm Thái Bình, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Nông nghiệp công nghệ cao Trung An, đánh giá xu hướng chuyển sang xuất khẩu gạo chất lư??ng cao nhằm tạo thương hiệu cho Việt Nam đang là tín hiệu tích cực, hướng đến bền vững. Trong nhiều năm qua, sản lư??ng gạo Việt Nam luôn tăng nhờ có vai trò nông dân sản xuất tốt. Điển hình, mùa vụ đông - xuân năm 2018 đ??n trễ nhưng đã thu hoạch sản lư??ng đạt rất ấn tượng. Bên cạnh đó, nông dân cũng tập trung sản xuất gạo chất lư??ng cao, mới gieo sạ đã lập tức có doanh nghiệp đến ký hợp đồng tiêu thụ. Hiện giá gạo đang tăng 20% so với năm 2017, nhờ đó đời sống nông dân khá lên thấy rõ. Đây không phải là việc tăng cơ học mà do Nhà nước đã có sự tái cơ cấu ngành nông nghiệp, đi sâu về giống chất lư??ng cao; liên kết sản xuất, xuất khẩu theo chuỗi bền vững.

Tuy nhiên, hiện giá gạo tăng cao bất thường nên các doanh nghiệp xuất khẩu phải thận trọng trong việc thu mua. Ông Lâm Anh Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Lương thực Thịnh Phát, nhận xét, từ giữa tháng 2-2018 đ??n nay, giá gạo trong nước tăng liên tục, hiện ở mức 415 USD/tấn, cao hơn so với Thái Lan. Có thể nói vừa mừng cho nông dân nhưng lại tiềm ẩn rủi ro cho doanh nghiệp nếu chạy theo giá thành sản xuất mà không có cơ sở từ dự báo giá gạo trên th?? trường quốc tế.

Trong vai trò tổ chức, Bộ Công thương và Bộ NN - PTNT đã xây dựng kế  hoạch phát triển sản lư??ng và th?? trường xuất khẩu gạo rất tốt. Điển hình như đầu năm nay, Việt Nam đã trúng thầu 141.000 tấn gạo vào th?? trường Indonesia. Hiện nhiều nước nhập khẩu gạo đã thay đổi chính sách để đảm bảo an ninh lương thực. Đơn cử, Trung Quốc đã mở rộng th?? trường xuất khẩu gạo vào nước này.

Theo Thứ trưởng Bộ NN - PTNT Trần Thành Nam, trong bối cảnh nhiều th?? trường nhập khẩu gạo chính của Việt Nam đang dần thay đổi cơ chế điều hành nhập khẩu, từ việc Chính phủ nhập khẩu chuyển sang giao cho doanh nghiệp tư nhân đấu thầu hạn ngạch hoặc tự do hóa hoàn toàn thương mại. Sự canh trạnh quyết liệt từ các nước xuất khẩu gạo trên thế giới đã khiến th?? trường đang gia tăng các rào cản kỹ thuật, yêu cầu cao về chất lư??ng, tạo ra nhiều thách thức.

Hiện Bộ NN - PTNT đã xây dựng quy chế quản lý, vùng nguyên liệu và logo thương hiệu gạo Việt Nam để đưa ra th?? trường thế giới và đang trong giai đoạn tiến hành thủ tục đăng ký với quốc tế. Các doanh nghiệp Việt Nam phải có sự đoàn kết thống nhất từ chất lư??ng, uy tín, giá cạnh tranh và khi có được thương hiệu riêng của gạo Việt Nam phải kịp thời nắm bắt cơ hội để mở rộng th?? trường xuất khẩu.