Trước khi có loạt tàu ngầm mới này, Quân chủng Hải quân đã có bốn binh chủng trong thành phần các lực lượng làm nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, đó là: tàu mặt nước, pháo binh tên lửa bờ, hải quân đánh bộ, không quân hải quân. Ðể có được binh chủng chiến đấu thứ năm này là kết quả của một quá trình chuẩn bị công phu, có tầm chiến lược và quyết liệt của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng, trực tiếp là Ðảng ủy, Bộ Tư lệnh Hải quân.

Dù đã có đủ các binh chủng, làm nhiệm vụ quản lý một vùng biển, đảo rộng lớn, việc có thêm lực lượng tàu ngầm là mong ước, suy nghĩ, trăn trở của các thế hệ lãnh đạo cũng như cán bộ, chiến sĩ Hải quân. Ở những năm đầu của thập niên 80 thế kỷ trước, Quân chủng Hải quân cũng đã gửi nhiều cán bộ, sĩ quan đi đào tạo tàu ngầm tại Liên Xô (trước đây). Thế hệ sĩ quan ngày đó bây giờ có người đã trở thành cán bộ cao cấp của Quân đội và Hải quân nhân dân Việt Nam.

Ðại tá Ðàm Xuân Tuấn, Trưởng phòng đóng tàu, Quân chủng Hải quân cho biết: Trước yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, sau khi tham khảo nhiều chủng loại tàu ngầm của các nước, Hải quân NDVN quyết định lựa chọn thế hệ tàu ngầm lớp Kilo 636 của Liên bang Nga. Ðây là loại tàu ngầm đã có trong trang bị một số nước và được đánh giá tốt về nhiều mặt, phù hợp với điều kiện tác chiến, tương thích với hệ thống vũ khí trang bị hiện có của Hải quân hiện nay. Ðặc biệt khi đặt đóng mới sáu chiếc lần này, chúng ta đã yêu cầu phía bạn nâng cấp hệ thống vũ khí và nhiều công nghệ mới, tiên tiến, nhiều công nghệ lần đầu phía bạn chỉ dành cho Hải quân Việt Nam.

Ðược sự quan tâm đặc biệt của lãnh đạo Ðảng, Nhà nước và Quân đội, sau bao sự mong chờ, ngày 25-12-2009, hợp đồng đóng mới loạt sáu chiếc Kilo 636 đã được ký với Liên bang Nga, dưới sự chứng kiến của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và Thủ tướng Pu-tin (nay là Tổng thống Liên bang Nga). Ðến ngày 28-8-2012, sau nhiều nỗ lực từ phía bạn, chiếc tàu ngầm số 1 được hạ thủy, bảo đảm tiến độ và yêu cầu kỹ thuật.

Làm chủ, khai thác được tàu ngầm lớp Kilo đặt ra rất nhiều thách thức, là bài toán khó không chỉ đối với Hải quân, đơn vị trực tiếp đảm nhận trọng trách đặc biệt này. Trong điều kiện thời gian gấp rút, nhưng với quyết tâm cao, Quân chủng Hải quân đã tập trung toàn lực ưu tiên cho công tác tuyển chọn, huấn luyện chuyên môn kỹ thuật cho lực lượng tàu ngầm. Ngoài việc đề ra một loạt chính sách có tính chất thu hút như chế độ đãi ngộ hợp lý cao, Quân chủng tập trung làm công tác tuyên truyền, vận động, khuyến khích mọi cán bộ, chiến sĩ trong Quân chủng tham gia khám tuyển gia nhập lực lượng mới. Tuy nhiên, việc tuyển chọn thủy thủ tàu ngầm rất khó khăn, phức tạp, công phu. Riêng để chọn được kíp tàu P số 1 nhưng đã có gần 3.000 cán bộ, chiến sĩ Hải quân và các học viện, nhà trường tham gia khám tuyển. Một bác sĩ ở Viện Y học Hải quân cho biết, nhiều tiêu chí về sức khỏe của thủy thủ tàu ngầm còn cao hơn phi công, vì khi tàu ngầm lặn sâu, áp lực của nước càng lớn thì khả năng chịu đựng của thủy thủ đòi hỏi càng cao. Có những đơn vị tham gia khám tuyển hàng trăm người nhưng chỉ chọn được một hai người là chuyện bình thường. Ðặc biệt, mỗi một sinh mạng thủy thủ tàu ngầm gắn với cả kíp tàu hàng chục người nên sức khỏe, phẩm chất chính trị được tuyển chọn hết sức kỹ càng.

Việc huấn luyện chuyên môn cũng gian nan không kém, bởi để làm chủ các trang thiết bị rất hiện đại như lớp Kilo 636, các sĩ quan thủy thủ phải được huấn luyện, đào tạo hết sức bài bản, kỷ luật công tác, kỹ thuật rất khắt khe. Ngoài thời gian huấn luyện đại cương tàu ngầm và học ngoại ngữ trong nước, các sĩ quan, thủy thủ được gửi đi đào tạo tại nước ngoài hơn một năm rưỡi. Khắc phục khó khăn về thời tiết, nhất là cường độ huấn luyện cao, kỷ luật khắt khe, các kíp thủy thủ tàu ngầm đào tạo ở nước ngoài đều có tinh thần và sự nỗ lực trong học tập, được chuyên gia bạn đánh giá cao. Ðến nay kíp số 1 (tàu ngầm mang tên Hà Nội) đã làm chủ hoàn toàn tàu ngầm trong khai thác, vận hành, sử dụng. Kíp số 2 (tàu mang tên TP Hồ Chí Minh) cũng đã gần như làm chủ được con tàu qua các lần thử nghiệm trên biển. Các kíp còn lại đều đang nỗ lực học tập để sau khi các tàu hạ thủy, nhanh chóng khai thác, vận hành. Phấn đấu đến cuối năm 2016, Hải quân NDVN có thể nhận đủ sáu chiếc tàu ngầm theo kế hoạch.

Tôi còn nhớ, tại lễ ra mắt Lữ đoàn tàu ngầm 189 gần đây, Ðô đốc Nguyễn Văn Hiến, Ủy viên T.Ư Ðảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng - Tư lệnh Hải quân đặc biệt nhấn mạnh đến ý nghĩa, tầm quan trọng của việc ra đời Lữ đoàn tàu ngầm hiện đại đầu tiên của Quân chủng Hải quân. Ðô đốc lưu ý cán bộ, chiến sĩ Lữ đoàn 189 luôn quán triệt sâu sắc nghị quyết, chỉ thị của trên về việc xây dựng, phát triển Lữ đoàn tàu ngầm hiện đại; động viên, khơi dậy niềm vinh dự, tự hào trong mọi cán bộ, chiến sĩ về xây dựng binh chủng tác chiến chiến lược trên biển.

Ðể nhanh chóng khai thác, làm chủ tàu ngầm phục vụ nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, mọi công tác bảo đảm về cơ sở vật chất đều được Bộ Quốc phòng, Quân chủng Hải quân đầu tư quy mô, bài bản, hiện đại. Cầu cảng, Trung tâm huấn luyện, nơi ăn nghỉ của sĩ quan, thủy thủ tàu ngầm đều rất hiện đại, chính quy, đáp ứng tốt nhất yêu cầu huấn luyện, học tập, nghỉ ngơi của bộ đội tàu ngầm. Hải quân NDVN đang dồn toàn lực để chuẩn bị nhân lực, cơ sở vật chất, kỹ thuật tốt nhất để tiếp nhận, vận hành, sửa chữa, khai thác sử dụng. Một loạt yêu cầu cao như hệ thống cảng, điện nước, khu neo đậu, công tác bảo đảm an toàn, khảo sát luồng lạch cho tàu vào ra, huấn luyện trên biển đều được chuẩn bị công phu. Trực tiếp Ðô đốc, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng - Tư lệnh Hải quân đã đi kiểm tra tỉ mỉ mọi công tác bảo đảm, và yêu cầu mọi lực lượng ưu tiên số một cho việc tiếp nhận, khai thác, huấn luyện chiếc tàu số 1; kỷ cương, kỷ luật về công tác bảo đảm kỹ thuật được siết chặt, công tác bảo đảm an toàn, an ninh được chú ý đặc biệt.

Theo Ðại tá Hoàng Hồng Hà, Cục trưởng Cục Kỹ thuật Hải quân khẳng định, ngành kỹ thuật hải quân sẽ quyết tâm, đoàn kết và nỗ lực cao nhất để những con tàu đầu tiên của binh chủng tàu ngầm hiện đại Hải quân NDVN phát huy những tính năng ưu việt, nhanh chóng tham gia làm nhiệm vụ huấn luyện sẵn sàng chiến đấu; Hiệp đồng tốt với các lực lượng trong nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc, xứng đáng với sự mong chờ, tin yêu của Ðảng, Nhà nước và nhân dân.

Mỗi một sinh mạng thủy thủ tàu ngầm gắn với cả kíp tàu hàng chục người nên sức khỏe, phẩm chất chính trị được tuyển chọn hết sức kỹ càng.