Chật vật những người khai thác tràm

|

Nằm trên ngọn đồi cao chót vót, giữa tiết trời nóng gần 40 độ C, âm thanh của chiếc máy cưa gầm rú, tiếng cây gãy đổ và tiếng cười nói rộn ràng. Không nơi đâu ồn ã như thế, và cũng không nơi nào nhọc nhằn hơn thế.

Thời còn cơm vắt

Những người khai thác gỗ tràm ở một số huyện như Cam Lộ, Đác Krông (tỉnh Quảng Trị), Lệ Ninh, Lệ Thủy (Quảng Bình), A Lưới, Nam Đông (Thừa Thiên - Huế) đã chọn cho mình cái kế sinh nhai là đi khai thác và bóc vác gỗ tràm. Lặn sâu trong cánh rừng xanh như lá đó là đời sống của người nông dân với vui buồn thường nhật, những vất vả lo toan cho mái ấm gia đình.

4 giờ sáng, chị Trần Thị Lân (xã Cam Tuyền, huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị) trở dậy nấu cơm để mang đi rừng. Gần 10 năm chị làm nghề khai thác gỗ tràm nên đã quen cảnh cơm nắm. Nấu cơm cho nước nhiều hơn thường lệ, sau đó cho ra lá chuối rồi vắt để cơm thơm mùi lá và giữ cho không bị khô. Trời nắng nóng, cơm đem theo bỏ gần tám tiếng đồng hồ giữa trời, nếu không làm thế thì cơm khô nuốt không nổi. Chúng tôi quan sát thấy thực phẩm cho hôm nay của chị là một ít cá khô rán đường, một ít muối ớt để ăn dặm thêm cho khỏi nhạt miệng. Đi rừng càng giản tiện càng tốt, không thể mang được nhiều thực phẩm. Mà có muốn cũng không lấy đâu ra. Tiền để còn nuôi con đi học.

Tầm gần 5 giờ sáng thì chị gọi chúng tôi lên đường. Chúng tôi cũng được phần cơm theo sự chu đáo của chị, giao nắm cơm cho chúng tôi, chị cười: “Phóng viên với lại nhà báo đã khi nào ăn cơm nắm chưa? Coi rứa chớ ngon nhớ đời”. Không lạ lùng gì với món cơm vắt, chúng tôi cũng bước ra những ngày cực khổ, và cơm nắm là kỷ niệm khó phai. Với chị Hoàng Thị Thắng, thôn Đâu Bình 1, xã Cam Tuyền thì cơm nắm là kỷ niệm khá bùi ngùi, chị kể: “Từ cái thời cha sinh mẹ đẻ ra đã quen với cơm nắm, khi có sức lao động là cơm nắm đi sát bên mình. Nhiều người ở đây đi làm xa, đi từ sáng sớm tối mù mới về nhà không mang theo cơm nắm thì không còn cách nào khác”.

Nhọc nhằn tiều phu thời hiện đại

Có hai công việc mà người dân miền núi ở Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên - Huế có thể kiếm kế sinh nhai đó là khai thác tràm và khai thác rừng tận thu (cây thiên nhiên nằm trên diện tích rừng tràm). Trên quốc lộ 1A đoạn qua địa phận huyện Lệ Thủy (Quảng Bình) chúng tôi thấy cảnh tấp nập những người khai thác gỗ tràm hối hả làm việc trên ngọn đồi cao so mặt đường chừng 2 km. Biết chúng tôi muốn tìm hiểu về cuộc mưu sinh vất vả này, anh Phan Văn Hào cười, nghề ni có chi mà viết báo. Nói rồi anh Hào cười hề hà, khai thác tràm ăn theo sản phẩm: 760 nghìn đồng/tấn tràm chưa bóc vỏ, bóc vỏ rồi thì hơn 900 nghìn đồng. Số tiền này khi trừ tiền thu mua nguyên liệu của chủ, tiền chuyên chở, tiền cưa... còn lại của người khai thác. Làm tích cực ngày cũng được hơn 200 nghìn đồng, tháng bình quân cũng được 4 triệu đồng.

Không có nghề nghiệp ổn định, đó là tình cảnh chung của những người đi khai thác gỗ tràm. Họ là những người nông dân, sau mùa vụ hoặc ngay cả giữa mùa vụ, sự bấp bênh thu nhập từ hạt lúa, trái lạc... với công khai thác tràm khiến không ít người nông dân bỏ ruộng. Anh Hào chia sẻ thêm, những ngày nắng cũng như mưa, chúng tôi phải lao động cật lực để kiếm sống. Dậy từ ba giờ sáng để nấu cơm, chuẩn bị dụng cụ lên đường. Dụng cụ anh Hào đề cập đến là chiếc làn đựng cơm, trong đó đựng thêm chiếc rựa. Chỉ có thế, còn bấy nhiêu còn lại là sức người. Nghề khai thác gỗ tràm sức người được khai thác triệt để. Giữa tiết trời oi bức, mồ hôi trên người anh Hào và những người lao động ở đây nhễ nhại, họ uống nước nhiều, thở nhiều, thở mạnh. Và chúng tôi bắt gặp trong ánh mắt của những người bạn của anh Hào, những cái tên như Sinh, Lẫm, Trung, Hùng... đầy những lo toan. Anh Trung bảo, cố gắng hết sức mới đủ tiền để trang trải cho gia đình và nuôi con ăn học, con lớn lên chút thì tuổi tôi cũng lớn, đoạn đó không biết còn sức nữa không.

Xã Hồng Thủy, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên - Huế, ngày mưa lâm thâm của tháng 7, chúng tôi theo chân của những người khai thác rừng. Sau gần 30 phút ngược những con dốc dựng đứng, chúng tôi đến đồi với bạt ngàn những rừng gỗ keo mút tầm mắt và sên vắt cũng nhiều đến lạ lùng. Trên đỉnh núi cao, 20 người đủ các lứa tuổi đang vật lộn với những khúc gỗ tràm, gỗ keo. Chị Trần Thị Lan, 43 tuổi tâm sự với chúng tôi: mấy chú coi, gỗ tràm bóc ra đã trơn gặp mưa nữa thì thôi rồi, khai thác gỗ tràm trời mưa thì đỡ mệt nhưng khi vác gỗ cũng hết sức gay go và công làm không đạt. Hai vợ chồng chị Lan làm mỗi ngày chừng 400 nghìn đồng, tháng cũng được 8 triệu, số tiền này anh chị nuôi một đứa con học đại học và đứa lên cấp ba, thiếu thì vay mượn rồi làm có trả, thiếu lại vay mượn... Cuộc sống cứ như thế, quẩn quanh trong thu nhập và nợ nần. Và kết thúc cho chuỗi sinh nhai này sẽ chắc chắn là… nợ. Anh Tâm chồng chị Lan bùi ngùi: “Đến tuổi cao hơn chút làm chi nổi nữa, đoạn đó chỉ có vay nợ cho qua ngày chờ con cái đi làm đỡ đần đôi chút”.

Lau mồ hôi đang nhễ nhại trên mặt, em Lê Thanh Tiến, 17 tuổi nói với tôi: “Chú đứng đó coi gỗ đổ xuống nguy hiểm lắm”. Hỏi, Tiến làm nghề này được bao nhiêu năm rồi thì Tiến trả lời: vừa đi học, rảnh lúc mô thì làm lúc đó, mùa hè thì làm được nhiều hơn, có tiền đóng học và mua sách vở. Hỏi tiếp, Tiến mong ước sau này làm gì? Tiến lặng im một lúc rồi nói đủ để chúng tôi nghe: “Cháu cũng chưa biết mình được làm chi mà mơ, khó lắm”.

Nghề hiểm nguy

Chuyện xảy ra hơn 5 năm nhưng với chị Phạm Thị Hoa (Cam Tuyền - Cam Lộ - Quảng Trị) vẫn là sự ám ảnh, trên đường đi khai thác tràm về, qua một đoạn dốc cao và chị cùng đứa em chồng bị ngã xe. Câu chuyện trở về qua hồi ức của chị: “Chị bị gãy tay và thương tích đầy người, còn đứa em chồng bị gãy chân. Cảnh nghèo rồi còn phải nằm viện với đống viện phí lên cả chục triệu đồng, lúc đó chị chỉ biết khóc. Làm cả năm nay dồn vào tháng nằm viện, nhìn cảnh con cái nheo nhóc, chị thiệt thương”. Chị Hoàng Thị Thắng, người ngã xe cùng chị Hoa chia sẻ thêm, cực lắm, nghề ni có người bán hết sạch nhà cửa sau tai nạn, người nhẹ thì cũng bị gỗ chấn cho bầm tím chân tay, để lại biết bao vết thẹo.

Anh Hoàng Ngọc Cư, 50 tuổi đưa đôi tay có những vết thẹo lên cho chúng tôi thấy và không quên khoe đôi bàn tay không hề được cắt móng của mình: “Mấy chú thấy chi không, nhiều người bóc vỏ tràm có móng tay là một lợi thế. Cứ cắm nó vào vỏ mà tước cũng thuận lợi chớ chẳng chơi”. Nhìn làn da đen sạm của anh Cư, những cái móng tay đen cùn của anh chúng tôi mới thấm hết những nhọc nhằn. Anh Cư còn cho biết thêm, chưa ăn thua mô hi, có mấy người đi khai thác rừng bị gỗ đằn nữa, người gặp nguy hiểm nhất trong nghề này phải kể tới mấy người thợ cưa.

Theo giới thiệu của anh Cư, chúng tôi gặp Thắng, một trong những thợ cưa giỏi của vùng này. Thắng cho hay: “Em làm nghề cưa nên phải đi sớm hơn so người bóc vác, phải cưa sớm để có keo cho mọi người bóc vỏ. Nghề ni cũng ớn lắm, đã có người cưa phải chân nằm viện lên tới hàng trăm triệu đồng. Em cẩn thận hết sức nhưng vẫn phải cầu trời đất, ông bà tổ tiên phù hộ cho an lành. Sai một li đi một dặm, lợ miềng có chuyện chi thì cả nhà biết trông cậy vào ai”.

Đa số những người khai thác gỗ gặp những hiểm nguy, là lao động chính của gia đình nhưng phần lớn họ lại không được mua bảo hiểm y tế. Hỏi ra mới biết tấm bảo hiểm tầm bảy trăm nghìn đồng nhưng cũng phải đắn đo vì “trống chỗ 700 nghìn thì lấy mô mà lấp”, Thắng nói như thế. Điều còn lại là thận trọng và nhờ trời, Thắng còn chia sẻ thêm: “Khi cưa cây lớn ở những vị trí khó, người cưa tràm phải để ý độ nghiêng của thân cây, hướng gió, độ dốc... để quyết định mạch cưa cho thân cây đổ đúng hướng. Cây ngã không đúng hướng là quật vào người bóc vỏ hoặc trúng vào mình. Chẳng may cưa vào tay, chân là chuyện thường tình, có điều nhẹ hay nặng thôi. Làm mệt đôi lúc cũng lơ đãng…”.

Gian nan chọn một cái nghề, họ “vắt” sức mình để bán. Vắt cạn những giọt mồ hôi, vắt hết những thớ thịt trên cơ thể mình để còn lại mỗi lớp da rám nắng và gân guốc. Đi đến những miền rừng cheo leo, nói chuyện với họ, cùng đi với họ trên một con đường, chúng tôi chỉ biết cầu mong rằng, ở đâu đó trên những ngọn đồi núi rừng Quảng Trị, Quảng Bình, Thừa Thiên - Huế... hay một nơi nào khác, họ bình an, chỉ có thế, có được điều đó là hạnh phúc lắm rồi!