Việc ngăn chặn các vụ tai nạn đường sắt còn đang phụ thuộc nhiều vào chiếc rào chắn thủ công ngày ngày được nhân viên đường sắt đều đặn điều khiển bất kể mưa nắng.

Chỉ cần dừng trước đường ngang 30 giây

Theo Tổng Công ty Ðường sắt Việt Nam (VNR), sáu tháng đầu năm nay, cả nước đã xảy ra 143 vụ TNGT đường sắt, khiến 67 người chết, 104 người bị thương. Tuy số vụ, số người chết và bị thương giảm nhẹ so cùng kỳ nhưng vẫn ở mức cao và chưa có dấu hiệu giảm bền vững. Phó Tổng giám đốc VNR Ðoàn Duy Hoạch phân tích, trong số các vụ TNGT nêu trên, xảy ra tại đường ngang có 14 vụ (10%), tại lối đi tự mở 77 vụ (gần 56%).

Nguyên nhân chủ yếu do ý thức tuân thủ quy định về an toàn giao thông (ATGT) của người tham gia giao thông còn kém, thiếu chú ý quan sát khi qua đường sắt, hoặc có nhiều trường hợp cố tình vượt qua khi tàu gần đến. Hệ thống đường sắt đang tồn tại 5.719 giao cắt đồng mức, trong đó có tới 4.200 lối đi tự mở. Ngành đường sắt mới có 654 rào chắn, gác chắn ở các đường ngang, còn hơn 800 đường ngang chính tắc chưa bố trí được.

Chủ tịch Hội đồng thành viên VNR Vũ Anh Minh đánh giá: 70% số vụ TNGT xảy ra ở các lối đi tự mở và đường ngang dân sinh. Ðây là vấn đề cốt lõi và hết sức nan giải trong công tác bảo đảm ATGT đường sắt. Tuy các địa phương rất nỗ lực khi phối hợp với ngành, nhưng do thiếu nguồn kinh phí cho nên việc lập lại trật tự ATGT đường sắt rất khó khăn. "Ðơn cử, muốn có người cảnh giới tại lối đi tự mở, địa phương có kinh phí hỗ trợ đội ngũ này không? Rào các đường ngang dân sinh, phải giải quyết nhu cầu đi lại của người dân thế nào, có tiền để làm đường gom không?" - Chủ tịch VNR Vũ Anh Minh nhìn nhận.

Nhấn mạnh giải pháp đầu tiên, quan trọng nhất mà không tốn tiền là nâng cao ý thức người dân, Chủ tịch VNR Vũ Anh Minh khuyến cáo, trước khi băng qua đường ngang, mỗi người chỉ cần quan sát khoảng 30 giây, chắc chắn sẽ không có nguy cơ xảy ra tai nạn. Một thực tế rất đáng buồn, khi tàu sắp đến nơi, nhân viên đường sắt đã kéo gác chắn rồi mà ô-tô vẫn cố tình vượt qua. Trong vòng một năm qua, xảy ra hơn 100 vụ xe đâm gãy cần chắn tự động, hoặc nhiều chủ xe thản nhiên nâng cần chắn đã hạ xuống để vượt qua. Có vị đại biểu Quốc hội từng chua xót thốt lên: Nhiều người khi đi qua đường sắt vẫn còn kiểu "văn hóa nhanh chân".

Ba năm đèn sách, 30 năm… xách đèn

Mới đây, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã đồng ý bố trí nguồn vốn trung hạn 7.000 tỷ đồng cho bốn dự án đường sắt cấp bách, VNR sẽ tập trung ưu tiên lựa chọn thực hiện các công trình thiết yếu, đồng nhất tải trọng toàn tuyến nhằm tăng năng lực thông qua và tốc độ chạy tàu, đồng thời cũng tính toán phải xây dựng 42 km hàng rào, đường gom để đóng các lối đi dân sinh bảo đảm an toàn giao thông.

Hiện nay, ngành đường sắt vẫn phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố con người và tác nghiệp thủ công, để hạn chế sự cố xảy ra do lỗi tác nghiệp, ngành đang tìm cách đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ. Nói vui về công nghệ lạc hậu của ngành đường sắt, Chủ tịch VNR Vũ Anh Minh chia sẻ: Ở ngành đường sắt, có câu nói đùa mà thật "Ba năm đèn sách để 30 năm xách đèn", tức là học trong trường ba năm, khi ra trường có 30 năm chỉ đơn thuần công việc lạc hậu là xách đèn đi tuần đường". Nhiều nhân viên tuần đường, khi phát hiện sự cố trên đường sắt, lúc tàu đã chạy qua ga là phải hộc tốc cầm đèn chạy ngược lại để "bắt tàu", báo hiệu dừng lại.

Trước thực tế lạc hậu và bất cập này, mới đây, lãnh đạo VNR đã yêu cầu lắp toàn bộ điện thoại trên tàu và gác ghi, đồng thời trên ga phải thể hiện được số điện thoại của các tàu trên hành trình qua ga để trường hợp xảy ra sự cố, Trực ban lập tức liên hệ được với tàu ngay, không để tồn tại tình trạng "chân đất bắt tàu" giống như vài chục năm trước. Bên cạnh đó, VNR cũng yêu cầu lắp ca-mê-ra hành trình, lắp ca-mê-ra trong ca-bin tàu, tại các nhà ga, trong phòng trực ban và tại các ghi tự động để kiểm soát hành vi của lái tàu và phụ lái cũng như toàn bộ các khâu tác nghiệp.

Hiện nay, ngành đường sắt đã lắp ca-mê-ra ở các ghi tự động nhưng không dám rút người gác vì e ngại không có hàng rào đầy đủ, trâu bò đi qua, hoặc trẻ em chạy vào… cho nên vẫn phải bố trí nhân viên trực gác. Tuy VNR chấn chỉnh ngay các lỗi chủ quan tác nghiệp để không xảy ra nhưng sự cố từ phía khách quan phải có lộ trình từng bước.

Ðể kịp thời chấn chỉnh, khắc phục những hạn chế nêu trên và nâng cao hiệu quả các giải pháp bảo đảm trật tự ATGT đường sắt, mới đây Ủy ban ATGT quốc gia đã có công văn đề nghị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có đường sắt đi qua chỉ đạo các cơ quan chức năng địa phương tiến hành điều tra, làm rõ nguyên nhân các vụ việc ô-tô đâm, va giàn chắn, cần chắn tại các đường ngang có gác và đường ngang cảnh báo tự động, xử lý nghiêm những đối tượng cố tình vi phạm quy định pháp luật, phá hoại hoặc gây hư hỏng tài sản của ngành đường sắt, uy hiếp ATGT và tính mạng nhân viên ngành đường sắt. Ðồng thời, xử lý nghiêm các đối tượng có hành vi phá dỡ hàng rào, trụ bê-tông tại các lối đi tự mở, xử lý nghiêm vi phạm; xác định trách nhiệm cá nhân cụ thể đối với người đứng đầu chính quyền cơ sở có đường sắt đi qua trong việc quản lý hành lang ATGT đường sắt, có giải pháp thu hẹp bề rộng các lối đi tự mở qua đường sắt, giảm dần, tiến tới xóa bỏ các lối đi tự mở này.

Giảm đến mức thấp nhất nguy cơ tai nạn tại các lối đi tự mở, chính quyền cơ sở cần thực hiện công tác cảnh giới bảo đảm ATGT tại những vị trí có nguy cơ cao xảy ra tai nạn, phối hợp đơn vị quản lý đường sắt tổ chức huấn luyện và cung cấp các trang thiết bị cần thiết cho các điểm cảnh giới, chốt gác. Ngoài ra, tập trung hướng dẫn, tuyên truyền đến tận cơ sở, từng hộ dân các biện pháp phòng tránh tai nạn, chú ý quan sát khi đi qua đường ngang giao cắt với đường sắt.